Ik kan me voorstellen dat een projectleider elektrotechniek zenuwachtig wordt bij het eerste BIM project. Dat hoeft helemaal niet. Ik zal proberen om op een simpele wijze wat zaken uit te lichten. Zaken die relevant zijn voor elke projectleider elektrotechniek als het om BIM gaat. Met een goede instelling kan dit zelfs een verrijking zijn. Vaak krijg ik van projectleiders te horen dat er beperkingen zijn in het BIM proces. Er wordt door de modelleur aangegeven dat zaken niet of nauwelijks kunnen met de nieuwe software. En vaak weet de projectleider hier geen raad mee. BIM software heeft juist oneindige mogelijkheden ten opzichten van bijvoorbeeld 2D software zoals autocad.
"BIM software heeft juist oneindige mogelijkheden"
Laat je vooral niet meeslepen in de onwetendheid van beginnende modelleurs. Maar geef ze juist meer ruimte om zich verder te ontwikkelen in het BIM proces.
Geen grote projecten
De eerste tip die ik wil geven en dit geldt niet alleen voor de projectleiders, maar ook voor de modelleurs: Wanneer je begint met BIM, begin dan met een kleinschalig project dat te overzien is. Een groot ingewikkeld project kan vies tegenvallen.
Ingewikkelde BIM termen
Vaak wordt er gesmeten met allerlei ingewikkelde termen, die bijna niemand begrijpt. Vergeet al die termen! Dit zijn de BIM termen die echt relevant zijn.
IFC
Oftewel 'Industry Foundation Classes'. Ik moest dit zelf ook even opzoeken :-)
Verschillende programma’s zoals; word, excel, autocad etc. kun je omzetten naar PDF. En met een gratis PDF-viewer kan je het document bekijken. Met IFC werkt dat ook zo, alleen iets meer uitgebreid.
"IFC zou je ook kunnen vergelijken met PDF"
Vanuit de verschillende 3D software kan je een 3D model omzetten naar een IFC model. Met een gratis IFC viewer kan men elk IFC model openen, bekijken, meten en in de meeste gevallen zelfs opmerkingen maken. Dit wordt ook wel “OPEN BIM” genoemd. Een “open standaard” waarin elke partij zelf mag kiezen welke software zij gebruiken. Het uitgangspunt blijft wel dat de uitwisseling middels IFC gebeurd.Open je een IFC model en klik je bijvoorbeeld op een stopcontact (zie afbeelding) dan vind je rechts een aantal parameters. Bij een wand in een IFC model vind je bij de parameters ook het type wand bijvoorbeeld of het een beton, klakzandsteen, prefab of metselwand is. En of het een brandwerende wand is of niet. Kortom relevante informatie voor een elektricien.
De meest bekende gratis IFC-viewers zijn Tekla Bimsight, Solibri viewer en Navisworksviewer. Zelf ben ik groot fan van Tekla Bimsight. Deze gebruik ik dan ook actief.
BCF (BIM Collaboration Format)
Bij elk project moet er tussen de bouwpartners een hoop zaken afgestemd worden. Daarnaast loop je vaak tegen aanlopers en knelpunten. In de BIM wereld spreekt men van “clashes”. Bijvoorbeeld wanneer een kabelgoot dwars door een stalen ligger gaat of dwars door een luchtkanaal. Om deze “clash” inzichtelijk te maken en door te communiceren naar alle bouwpartners, gebruiken we BCF. Wanneer je in de gratis IFC-viewer een clash tegenkomt, kan je binnen de viewer vaak BCF gebruiken. Je maakt als het ware een screenshot van de clash en voegt er eventueel een annotatie bij, zoals een pijl of een wolkje. In de tekstbalk beschrijf je het probleem nauwkeurig. Er wordt dan automatisch een camerastandpunt opgeslagen van de locatie van de clash. Wanneer een derden partij het BCF bestand opent, wordt hij direct naar de juiste locatie van de clash genavigeerd. Om vervolgens deze clash direct op te lossen.
Daarnaast heb je verschillende commerciële platformen die gebruik maken van BCF zoals:
- BIMcollab
- Solibri modelchecker
- Navisworks
Een van de redenen waarom ik graag met tekla bimsight werk, is dat je opmerkingen kunt plaatsen. Deze kan je opslaan als BCF bestand. Hieronder een voorbeeld.
LOD Onzin
Dit is een term die je eigenlijk direct mag vergeten. Maar ik zal hem toch even benoemen, mocht je er ooit mee te maken krijgen. LOD oftewel Level of detail of Level of Development. Wanneer je 10 verschillende BIM “expert” vraagt wat LOD is, zal je vaak 10 verschillende antwoorden krijgen. LOD is een term die ooit in Amerika bedacht is, commerciële partijen in Nederland hebben deze term klakkeloos overgenomen. Om het allemaal ingewikkeld te laten klinken. Kort samengevat geeft het een niveau van detail aan. Van grof naar zeer fijn en specifiek. Als je zorgt dat de modelleur de juiste geometrie aanhoudt van de componenten, dan kom je al een heel eind. Is een kabelgoot 300mm breed en 60mm hoog? Zorg dan dat je een kabelgoot modelleert van 300mm breed en 60mm hoog. Meer is het niet.
"LOD is een term die ooit in Amerika bedacht is, commerciële partijen in Nederland hebben deze term klakkeloos overgenomen"
Wordt jouw BIM model later gebruikt in de onderhoudsfase? Zorg dan dat je bij elk component een aantal extra parameters invult. Bij een verlichtingsarmatuur bijvoorbeeld: merk, typenummer, lichtbron, artikelnummer etc.
BIMprotocol
Dit is een document wat meestal door de aannemer wordt verstrekt. Hierin staan een aantal afspraken en richtlijnen in voor de verschillende bouwpartners. De meeste bouwaannemers hebben een standaard document dat ze bij elk BIM project gebruiken. Met o.a. de workflow, naamgeving BIM model, nulpunten, kwaliteit van het IFC model, routing van de bouw, rollen van de bouwpartners, de manier van communiceren (BCF) etc.
Dure software
Veruit de meest gebruikte software als het om BIM elektrotechniek gaat is Revit. Afkomstig van het software gigant Autodesk waar Autocad ook onder valt. Wil je beginnen met BIM, dan ontkom je er niet aan om deze software aan te schaffen. Deze is verkrijgbaar bij partijen zoals Cad&company, itannex, Cadac etc. Een belangrijke tekortkoming binnen Revit is dat het bij default geen Nederlandse elektrotechnische symbolen heeft. Daarnaast kan je binnen Revit geen Installatieschema genereren van de verdeelkasten. Om dit probleem om te lossen ben je genoodzaakt een extra applicatie te nemen, waar ingespeeld is op deze tekortkomingen. (Als iemand van Autodesk meeleest, doe hier iets aan) De volgende software applicaties op Revit hebben hun eigen Nederlandse symbolenbibliotheek en maken het mogelijk om binnen Revit, installatieschema’s te genereren die voldoen aan de norm:
- The Modus suite (Nordined) van Cadac
- SmartCircuits 2.0 van Itannex
- Stabicad for Revit (Amerikaanse Trimble)
The Modus suite is een compleet pakket eigenlijk alles wat je nodig hebt als elektrotechnisch modelleur. In hun ribbons heb je verschillende tabbladen. Vanuit deze tabbladen selecteer je makkelijk een symbool dat je wilt plaatsen. Het genereren van een installatieschema gaat ook op dezelfde wijze.
SmartCircuits van Itannex bied een complete symbolenbibliotheek aan. Deze kan je dan ook makkelijk gebruiken bij hun tool om een installatieschema te genereren. Smartcircuits is vooral geschikt voor modelleurs die er ervan houden om met plane revit te werken.
Stabicad for Revit tegenwoordig onderdeel van het Amerikaanse Trimble. Heeft naast hun software ook allerlei losse apps. Sinds kort ook een losse app waar je kabels mee kan berekenen. Sommige apps zijn naar mijn mening ver overprijsd. Verder hebben ze een eigen symbolenbibliotheek en kan men prima een installatieschema genereren.
Kortom geen enorme verschillen tussen de bovenstaande software applicaties. Twijfel je welke software meer geschikt is voor jouw organisatie? Nodig de partijen dan uit om een demonstratie te geven, zodat je de juiste keuze kunt maken.
OPEN BIM kost ons extra tijd/geld
Zoals ik bij het kop IFC al had genoemd. De gedachte achter OPEN BIM is de open standaard met als uitgangspunt IFC uitwisseling. OPEN BIM is leuk en aardig, maar kost de installateur extra tijd en geld. Op het moment dat je bij een BIM project alle bouwkundige onderleggers ontvangt in IFC i.p.v. Revit heb je hier gewoon extra werk aan. En al helemaal als je van elke discipline een aparte onderlegger krijgt in IFC. Van het staal een aparte IFC, deuren, beton, plafond, fundering, interieur etc.
Laatst had ik een BIM project met 33 verschillende onderleggers allen in IFC. Wanneer er wijzigingen zijn in die 33 IFC onderleggers heb je er bijna een dagtaak aan om alles goed te zetten. Dit kost gewoon extra tijd.
"OPEN BIM is leuk en aardig maar kost de installateur extra tijd en geld"
Gaan we voor OPEN BIM? Geen probleem maar dit kost ons extra tijd en geld. Neem dit vooral mee in de calculatie van het project:
- Bedrag A bij Revit onderleggers
- Bedrag B bij OPEN BIM
Geen pc maar een laptop
Een BIM modelleur moet flexibel zijn. Het komt ook vaak voor dat je aanwezig moet zijn bij een BIMclashsessie of op locatie moet werken op de bouw. Dan is het super handig wanneer je een laptop in je bezit hebt. Daarnaast biedt het ook de mogelijkheid om vanuit huis te werken, wanneer hier ruimte voor is. Kortom meer voordelen dan nadelen. Persoonlijk gebruik ik een HP Zbook met een dockingstation op kantoor. Deze sluit ik dan makkelijk aan op mijn 28’’ schermen.
Tijdrovende BIM clashsessies
Bij elk BIM project horen ook de clashsessie. Een veel gemaakte fout is dat de BIM Modelleur elektrotechniek bij elke sessie aanwezig is. Dit hoeft niet altijd, want vele zaken kunnen op afstand opgelost worden. Hieronder een aantal tips om tijd te sparen bij een BIM clashsessie:
- Zorg altijd dat je ruim voor aanvang van de clashsessie het volledige clashrapport binnen hebt. Het liefst een aantal dagen voor de clashsessie. Je kunt dan alle clashes vooraf bekijken en eventueel intern bespreken.
- Spreek vooraf met de BIM coördinator of hij elektro gerelateerde clashes als eerste kan behandelen. Vaak geven e-installaties relatief minder clashes dan staal/beton constructies, w-installaties etc. Dan hoef je ook niet de BIM sessie tot het einde uit te zitten. Doe dit ook zeker niet als dit niet nodig is.
- Zorg dat je altijd je laptop bij je hebt tijdens een BIM clashsessies. Een vuistregel die ik voor mijn zelf heb gemaakt; zaken die ik binnen 10 minuten kan oplossen; Die los ik ook ter plekke op. Het kost mij meer energie om alles te onthouden, dan het direct ter plekke op te lossen.
- Ga vooral niet naar clashsessies wanneer je zelf niet of nauwelijks clashes hebt in je elektrotechnische installatie.
- Belangrijk punt is degene die de clashes opstelt en verzameld. (Meestal de BIM coördinator van de aannemer). De Coördinator dient elke clash zeer duidelijk tot in de detail te beschrijven. Opmerkingen als “Stopcontact verschuiven” roepen alleen nog meer vragen op. Laat de BIM Coördinator exact aangeven waar het stopcontact naar toe moet, met exacte maatvoering aan geduid met annotaties zoals een pijl in de juiste richting. Zodat het in 1x duidelijk is. Spreek de Coördinator hier vooraf op aan. Zodat er geen algemene opmerkingen komen die je op 1001 manieren kunt interpreteren.
Zeurende aannemers
Hoe vaak heb ik aannemers meegemaakt, die bij het begin met volle enthousiasme aangeven dat we met z'n allen gaan bimmen. Halverwege het project, wanneer de aannemer de vloeren of prefab wanden moet inkopen. Er ineens achter komt dat de vloeren- of wandenleverancier geen BIM model kan leveren. Opeens was BIM ineens niet meer belangrijk. En moesten we sparingen opgeven op een traditionele manier. Want de aannemer kan zijn materialen goedkoper inkopen bij een leveranciers die niet BIMt. Zoals wij installateurs een waslijst aan eisen en richtlijnen krijgen in een BIM protocol. Moeten wij ook afstemmen wat wij wel of niet aanleveren. Geef vooraf duidelijk aan hoe je bijvoorbeeld de elektra sparingen gaat opgeven, welke voorzieningen er gemodelleerd worden bij een prefab wand etc.
Oplevering BIM model niks mee doen of toch wel?
Na het opleveren van een BIM project blijft het aardig stil met het complete BIM model. De meeste installateurs laten naar mijn mening flinke kansen hier liggen qua onderhoud. Vooral als het gaat om op een efficiënte manier service & onderhoud uit te voeren. Laatst was ik bij een eindgebruiker de revisie aan het opnemen. Toen vroeg ik de facility manager of hij het een idee vond om een training van mij te krijgen. Een aantal uurtjes training zou voldoende zijn om hem te leren omgaan met een IFC-viewer. Hij kan dan in de toekomst eventuele storingen en overige zaken d.m.v. BCF door communiceren. Dit vond hij een geweldig idee. Als de eindgebruiker hier open voor staan. Maak hier dan gebruik van. Het is een win-win situatie. Je ziet dan exact waar in het gebouw de storing zich bevindt, Welke component je eventueel moet bestellen en of er wel of geen steiger nodig is. Kortom een hoop voordelen.
Tot slot
Laat je niet afschrikken door al het digitale gereedschap. Het zijn slechts hulpmiddelen om uiteindelijk tot een goedwerkende elektrotechnische installatie te komen. Na het lezen van deze blog, beginnen met BIM? Ik hoor graag waar ik je mee kan helpen. Ook als je nog vragen over deze blog hebt.
Door: Ismael Kassrioui - BIM modelleur elektrotechniek / Owner at Cadique
